Tarihî Arka Plan
Sultan Hasan Camii, Azerbaycan hükümdarlarından Uzun Hasan tarafından yaptırılmıştır. Bu Uzun Hasan, Erzurum’un doğusunda, bir günlük mesafedeki Hasan Kalesi’ni inşa ettiren aynı kişidir. Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmed ile Tercan Ovası’nda yaptığı büyük savaş tarih kitaplarına geçmiştir.
Bu çetin savaşta Uzun Hasan’ın ordusu Fatih’in güçlü askerlerine karşı tutunamamış, ordusu büyük kayıplar vermiştir. Kendisi ise canını kurtarıp Tebriz’e sığınmış, ancak aldığı yaralardan dolayı orada vefat etmiştir.
Camii ve Mimari Özellikleri
Bugün Tebriz’de, kendi adını taşıyan bu görkemli camiinin yanında Uzun Hasan’ın türbesi bulunmaktadır. Cami, baştan sona kadar içi ve dışı kâşî çinilerle süslenmiş eşsiz bir eserdir. Uzun Hasan, gerçekten de sanat anlayışı yüksek bir hükümdar olarak bu camiyi zarafet ve incelik içinde yaptırmıştır Daily Sofia Tour.
Mimari tarzı ve görkemiyle cami, Mısır’daki ünlü Sultan Hasan Camii’ni andırır. Cami içinde yer alan minber, mihrap ve müezzin mahfili, ince taş işçiliğinin en güzel örneklerindendir. O kadar ustalıkla yapılmıştır ki, binlerce taş ustası bir araya gelse bile bu eserlere bir çizik atmaktan aciz kalırdı.
Ustalıkla İşlenmiş Detaylar
Caminin pencereleri ve kapılarında kullanılan demir işçiliği, billur, necef ve renkli cam süslemeleri hayranlık uyandırıcıdır. Özellikle kıble kapısının çevresinde yer alan yivler, mukarnaslar, islimî (bitkisel süslemeler), rumî desenler ve turuncalar, dönemin sanat ustalarının el emeğini açıkça gösterir. Her biri, kalemkâr ustalarının zarif dokunuşlarıyla adeta canlıymış gibi görünür.
Hat Sanatı ve Değerli Malzemeler
Caminin tüm kapı ve pencerelerinin üzerinde, Yakut el-Musta‘sımî hattıyla yazılmış zarif kitabeler bulunur. Bu yazılar hem estetik hem de dini bir anlam taşır.
Mihrabın iki yanında bulunan sarı renkli taş sütunlar, sanki kehribar gibi parlayan değerli taşlardandır. Her biri İran ve Turan diyarlarının vergisine bedel olacak kadar kıymetlidir. Böylesine güzel sütunlar ne Mısır’da, ne Şam’da, ne Irak’ta, ne de Acem ülkesinde bulunur. Bu eşsiz örnekler yalnızca Uzun Hasan Camii’nde görülür.
Tebriz’in Diğer Camiileri
Tebriz’de Sultan Hasan Camii dışında da 19 büyük selâtin camisi bulunmaktadır. Her biri farklı bir üslup ve yapım tarzına sahiptir. Bu camiler mermerlerle bezeli, renkli kâşîlerle kaplı ve adeta bukalemun gibi renk değiştiren nakışlarla süslenmiş mimari harikalardır.
Sultan Hasan Camii, Azerbaycan mimarisinin en göz kamaştırıcı eserlerinden biri olarak kabul edilir. Hem sanatsal inceliği hem de tarihî önemiyle Tebriz’in simgelerinden biri hâline gelmiştir. Bu cami, hem İslam sanatının zarafetini hem de Türk-İran mimari geleneğinin mükemmel birleşimini yansıtan bir başyapıttır.